آب را می توان مهم ترین و اصلی ترین نوشیدنی که در طول روز از آن استفاده می کنیم به شمار آورد. این روز ها برخی از شرکت ها در ساختار این نوشیدنی نیز تغییراتی داده اند و به قول آن را غنی کرده اند ، اما این موضوع تا چه حد صحت دارد؟

از باشگاه که بیرون آمدم، تشنه ام بود. خواستم آب بخورم ولی طبق معمول آب سردکن باشگاه خراب بود. رفتم از بوفه دانشگاه آب معدنی بخرم. از همیشه گران تر بود…

به شوخی گفتم:«گاه آب طلاست؟» جوان صاحب بوفه جواب داد: «این با قبلی ها فرق داره، مخصوص ورزشکارهاست، اکسیژن داره». راست می گفت، روی برچسب بطری هم همین عبارت به چشم می خورد. نمی دانستم میزان اکسیژن در آبی که می خوریم و به معده می رود، چه ارتباطی به مقدار اکسیژن در دستگاه گردش خون دارد. جسته و گریخته آگهی ها و تبلیغاتی در این باره می دیدم ولی هیچ وقت توضیحی درباره مکانیسم این تاثیر ندیده بودم. در جستجوهای اینترنتی هم به جز صفحات تبلیغاتی درباره آب های غنی شده با اکسیژن، فقط یک خبر کوتاه درباره سخنرانی یک متخصص جراحی قفسه سینه ساکن آلمان درباره روش ابداعی و تجربی اش در استفاده از آب غنی شده با اکسیژن وجود داشت. در این خبر کوتاه، بدون اشاره به مکانیسم این فرآیند، درباره تاثیر مثبت درمانی اکسیژن محلول در آب بر بدن انسان صحبت شده بود بنابراین تصمیم گرفتم تا این موضوع را با چند نفر از متخصصان رشته های مختلف و مرتبط مطرح کنم. آنچه در ادامه می خوانید، چکیده ای از نظرات متخصصان درباره «آب غنی شده با اکسیژن» است.

با توجه به اینکه آب (چه با اکسیژن و چه بدون اکسیژن) بخشی از آشامیدنی های روزمره است، ابتدا با یک متخصص تغذیه و رژیم درمانی صحبت کردم. دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استاد انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نظرات جالبی در این مورد دارد:

«در دنیای امروز، تجارت وجه مهمی از تهیه و تولید موادغذایی را تشکیل می دهد و اینکه تولیدکنندگان محصولات غذایی گوناگون، با ترفندهای مختلف سعی کنند به نوعی کیفیت و برتری محصول خود را به اثبات برسانند، عیب نیست. در تبلیغ بسیاری از محصولات غذایی ای که از خواص درمانگری آنها صحبت می شود، تمام تمرکز بر بیان نتایج یک تحقیق نه چندان معتبر و مستحکم است و از این رو نمی توان به آنها اعتماد کرد.

آنچه از منابع علمی معتبر و قابل استناد در حوزه علوم تغذیه می توان به آن استناد کرد، مطلبی است که در کتاب اصول تغذیه کراوس درباره خواص اکسیژن محلول در آب به چشم می خورد. در این مطلب ۳ خاصیت مهم برای اکسیژن محلول در آب مطرح شده است؛ اول اینکه باعث تولید کمتر اسید لاکتیک می شود، دوم اینکه می تواند متابولیسم هوازی را افزایش دهد و سوم اینکه باعث افزایش توانایی ورزشکاران می شود.

باید توجه داشته باشیم که در کتاب کراوس به هیچ وجه به مکانیسم اثر اکسیژن در دستگاه گوارش اشاره نشده و حتی مقادیر مورد نیاز و استاندارد ذکر نشده است و به نظر می رسد تحقیق های وسیع و کامل تری موردنیاز است. آنچه امروز درباره مکانیسم های فرآیند تاثیر اکسیژن محلول در آب بر سلامت افراد مطرح می شود، بیشتر بر اساس حدس ها و تجربه های آماری ای است که در این باره وجود دارد.»

بیشتر شبیه فرضیه است

جهت مشاهده انواع ویلچر فوق سبک کربوران کلیک کنید

برای آگاهی بیشتر، با دکتر محمدحسین عزیزی، متخصص صنایع غذایی و مدیر گروه صنایع غذایی دانشگاه تربیت مدرس هم گفت وگو کردیم:

«براساس مستندات علمی امروز، جذب اکسیژن در دستگاه تنفس و ریه ها انجام می شود و دستگاه گوارش نمی تواند نقشی در این مورد داشته باشد. هنوز هیچ منبع معتبر علمی ای به طور دقیق در این مورد اظهارنظر نکرده است. نکته دیگر اینکه اکسیژن حلالیت چندانی در آب ندارد و نمی توان حجم زیادی از آن را در آب حل کرد. از سوی دیگر، ترکیب اکسیژن با آب نیز از لحاظ منطقی عملی نیست چون با این کار ماده جدید آب اکسیژنه به دست می آید که نه فقط برای انسان مفید نیست بلکه ضرر هم دارد. حال باید دید این میزان کم اکسیژن حل شده در آب، حتی در صورت جذب از طریق دستگاه گوارش، تا چه میزان برای فرد بازده خواهد داشت. اولین بار افزودن اکسیژن به آب، به شکل تجربی برای بیماران در آستانه جراحی قلب به کار گرفته شد و به تدریج برخی تولیدکنندگان آب های معدنی نیز این کار را انجام دادند. البته این محصول هنوز هم حجم قابل ملاحظه ای از تولید نوشیدنی های دنیا را به خود اختصاص نداده است و فقط چند شرکت آن را تولید می کنند. عبارت «غنی شده با اکسیژن» برای آب آشامیدنی بیشتر استفاده از کلمات است. ضمن اینکه افزودن اکسیژن به آب آشامیدنی با وجود تبلیغاتی که درباره آن انجام می شود، بیشتر بر مبنای مشاهده های تجربی انجام شده و هنوز مکانیسم ثابت شده ای برای آن وجود ندارد، بنابراین می توان گفت که تاثیر اکسیژن محلول در آب بر سلامت بدن، بیشتر شبیه یک فرضیه است.»

هر ادعایی را نباید آسان قبول کرد

اگرچه آب حاوی اکسیژن محلول، یک محصول آشامیدنی است اما در هر حال موضوع مطرح شده، درباره جذب اکسیژن از طریق رگ های اطراف دستگاه گوارش است. به همین دلیل با دکتر بابک شریف کاشانی، متخصص قلب و عروق بیمارستان مسیح دانشوری در این مورد گفت وگو کردیم:

«هر روز در دنیا راه های مختلفی برای تامین اکسیژن به خصوص برای بیماران دچار مشکلات تنفسی و مبتلایان به بیماری های قلبی ـ عروقی مطرح می شود. مثلا در برخی کشورها مانند ژاپن، فضاهایی با نام «اکسیژن بار» طراحی شده که افراد می توانند برای استنشاق اکسیژن به آنجا مراجعه کنند. این روش و روش های شبیه به آن برای ایجاد یک محیط مناسب تر برای بیماران طراحی شده اند، اما در هیچ یک از این روش ها، بحث جذب اکسیژن به صورت خوراکی مطرح نبوده است و براساس مستندات علمی ای که تاکنون وجود داشته، تمام جذب اکسیژن بدن از طریق سیستم تنفسی انجام می گیرد. اگر آمار و مستنداتی هم درباره جذب اکسیژن در دستگاه معده ای ـ روده ای وجود دارد، حتما باید ارائه شود تا بحث در این باره به شکل علمی باشد. ادعاهایی که صحت علمی آنها هنوز مشخص نشده است، نمی تواند مبنای مصرف و عرضه یک محصول باشد. در سال های گذشته نیز شاهد چنین ادعاهایی بوده ایم و بحث درباره آب درمانی و خواص آن بالا گرفته بود. در آن سال ها نام یکی از همکاران که در آمریکا پیرامون این موضوع فعالیت می کرد، بسیار بر سرزبان ها افتاد. کار به جایی رسید که حتی نظریاتی در مورد مصرف آب طی ۴۰ روز متوالی و تاثیر آن در درمان مطرح شد. ادعای این پزشک مبنی بر اینکه آزمایش هایی در آمریکا انجام داده است، دروغ نبود ولی انجام این آزمایش ها، دلیلی بر تایید آن نظریات هم نبود. علوم تجربی در تمام شاخه ها، با علومی مانند ریاضی تفاوت دارد. معادلات در علوم تجربی گاهی در شرایط مختلف بیش از یک جواب دارد. شاید همین اکسیژن محلول در آب، حتی اگر بپذیریم که خاصیت درمانی دارد برای گروهی از افراد حتی مضر هم باشد. به طور قطع باید در این زمینه تحقیقات علمی و پژوهش های کامل تری انجام داد تا از شکل یک ادعای تجربی صرف، به صورت یک بحث علمی درآید.»

این نوشیدنی، دارو نیست

چون در هر حال متولی موادغذایی و آشامیدنی در کشور، وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست، نظر دکتر آزاده صفرچی، مدیر کل نظارت بر محصولات آشامیدنی و غذایی سازمان غذا و دارو را نیز در مورد آب های معدنی حاوی اکسیژن محلول که به تازگی وارد بازار داخلی ما شده اند، جویا شدیم:

خانم دکتر! آب های حاوی اکسیژن محلول برای مصرف آشامیدنی با چه بررسی هایی وارد بازار کشور شدند؟

جهت مشاهده انواع تب سنج کلیک کنید

این نوع محصولات مختص کشور ما نیستند و در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهایی مثل آلمان و اتریش که در زمینه تولید آشامیدنی های مربوط به ورزشکاران پیشگام هستند، تولید می شوند. در حال حاضر ۲ شرکت ایرانی (یکی برای تولید و دیگری برای واردات) در این زمینه اقدام کرده اند که با توجه به بررسی های انجام شده مبنی بر بی ضرر بودن آنها برای سلامت افراد و رواج مصرف این محصولات در کشورهای دیگر، به آنها مجوز داده شد.

یعنی مجوز فقط بر مبنای بی ضرربودن اکسیژن محلول در آب اعطا شده و خاصیت درمانی در نظر گرفته نشده است؟

به طور کلی مجوزهای اعطا شده به وسیله وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بر مبنای خواص درمانی مواد غذایی نیست و آنچه در نظر گرفته می شود، صرفا سلامت و بهداشت آنهاست. شرکت های تولیدکننده نیز فقط اجازه درج عنوان ماده موردنظر را در فهرست و جدول ترکیب های آن ماده غذایی دارند و نباید روی محصول خود به خواص درمانی اشاره کنند. حتی اگر این ادعاها ثابت شوند نیز تولیدکننده اجازه درج آن را روی محصول نخواهد داشت.

چرا؟

این یک موضوع بسیار ساده است. هدف ما در این بخش، نظارت بر مواد آشامیدنی و غذایی است و اگر تولید کننده بخواهد خواص درمانی محصول خود را مطرح کند، آن محصول دیگر از حوزه موادغذایی و آشامیدنی خارج می شود و نظارت های دارویی را می طلبد. آنچه در مورد آب های معدنی اکسیژن دار نیز مطرح شده، گزینه هدف را روی ورزشکاران قرار داده است نه بیماران.

اما تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم این محصولات بر خاصیت درمانی آنها نیز تاکید می کند.

چنین موضوعی از نظر ما به هیچ وجه پذیرفته نیست و اگر در مورد ادعاهای درمانی و پزشکی این محصولات و تبلیغات آنها مستنداتی وجود داشته باشد، این موضوع از لحاظ قانونی، قابل پیگیری خواهد بود. البته همان طور که می دانید، پیگیری تخلفات تبلیغاتی در حوزه پزشکی، بیشتر مربوط به سازمان نظام پزشکی و وزارت ارشاد است و ما در این بخش فقط یک نماینده برای نظارت داریم.

با توجه به بار مثبتی که هر دو کلمه «آب» و «اکسیژن» دارند، فکر نمی کنید نام محصول، مصرف کنندگان آن را تحت تاثیر قرار دهد و به نوعی باعث فروش شود؟

قطعا مصرف کنندگان یک ماده غذایی یا آشامیدنی برای انتخاب محصول موردنظر خود باید علاوه بر نام محصول به موارد دیگری مانند مواد تشکیل دهنده و تاریخ تولید و انقضای آن نیز توجه کنند. استفاده از یک ماده غذایی تنها با اتکا به نام آن نمی تواند توجیه چندان مناسبی باشد. در کل آنچه سازمان غذا و دارو برای موادغذایی و آشامیدنی می تواند در نظر بگیرد، رعایت استانداردها از نظر سلامت و بهداشت محصول تولید شده است و افراد باید در انتخاب های خود آگاهانه تر عمل کنند.

منبع: نکاتی مهم در مورد آب های غنی شده